Nagroda Literacka Nike 2022 – laureatem Jerzy Jarniewicz
W niedzielny wieczór w gmachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się uroczysta gala, podczas której już po raz dwudziesty szósty przyznano najważniejsze polskie wyróżnienie literackie. Decyzją jury Nagroda Literacka Nike 2022 trafiła w ręce Jerzego Jarniewicza. Fundatorami nagrody są Gazeta Wyborcza i Fundacja Agory.
Nagroda Literacka Nike 2022 – Jerzy Jarniewicz, Mondo cane
2 października do zaszczytnego grona nagrodzonych Nike trafił kolejny polski twórca. Tegoroczne jury w składzie: Marek Beylin, Inga Iwasiów, Iwona Kurz, Tadeusz Nyczek, Magdalena Piekara, Szymon Rudnicki, Maria Topczewska, Maria Zmarz-Koczanowicz pod przewodnictwem prof. Przemysława Czaplińskiego uhonorowało Jerzego Jarniewicza za tomik poetycki Mondo cane wydany przez Biuro Literackie.
(…) zwycięska książka, tomik poetycki Jerzego Jarniewicza „Mondo cane”, jawi się jako niezwykłe ćwiczenie. Warunkiem owego ćwiczenia jest wrażliwość – ta od słów i ciał – mówił w laudacji na cześć laureata Przemysław Czapliński, przewodniczący jury Nagrody Literackiej Nike. – (…) Niby nic tu ważnego. Autor nie ufa politykom, stroni od komentowania wielkich wydarzeń, nie pożycza nieśmiertelnych sentencji od wielkich mędrców. Świat, który opisuje, choć pod szyldem „mondo cane”, to nie tyle świat spsiały czy podły, ile – mało ważny, nieważny, prawie niezauważalny. Wydaje się, że dla Jarniewicza na „nieważność” skazane jest wszystko, co znika. Kiedy jednak autor pisze przeciw znikaniu, miesza elegijność z nadzieją, co znaczy, że patrzy na przeszłość jako jeszcze nie całkiem przegraną – jeszcze możliwą do zbawienia, do odzyskania, do uratowania.
~ prof. Przemysław Czapliński
Zwycięża poezja!
Tom Mondo Cane został wyreżyserowany przez autora zgodnie z regułami gatunku kina mondo cane. Jarniewicz rejestruje prawdziwe śmierci znajomych, zerwania, odejścia – i bezlitośnie przygląda się własnym reakcjom na te „krańcówki”. Kpiarsko poczyna sobie z modelem poezji konfesyjnej, gdy obnaża zarówno perwersyjny wojeryzm mediów, jak i słabości własnego, coraz częściej schorowanego ciała. Ciągle zmienia perspektywę składni: raz ustawia obiektyw z ironicznego dystansu, a chwilę później kameruje wszystko w szokująco intymnym zbliżeniu.
Laureat, odbierając statuetkę, nie krył zdumienia i wzruszenia z powodu zwycięstwa:
Mam nadzieję, że państwo widzą, że zupełnie jestem zaskoczony, to nie jest żadna kokieteria. Nie wiem, co powiedzieć, mowę mi odbiera. Odbieram tę nagrodę jako nagrodę dla poezji, tej poezji, która może być kołem ratunkowym. Ilu nas czyta poezję? Tylu, ile było poległych Spartan pod Termopilami. Ale może od jutra będzie więcej dzięki tej nagrodzie.
Inni finaliści
Oprócz Jerzego Jarniewicza w gronie pretendujących do Nagrody Literackiej Nike 2022 znaleźli się również:
- Anna Cieplak, Rozpływaj się, (powieść), Wydawnictwo Literackie, Kraków,
- Artur Domosławski Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana (biografia), Wielka Litera, Warszawa,
- Joanna Ostrowska Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej (reportaż historyczny), Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa,
- Edward Pasewicz Pulverkopf (powieść), Wielka Litera, Warszawa,
- Maciej Płaza Golem (powieść), W.A.B., Warszawa,
- Kacper Pobłocki Chamstwo (esej), Czarne, Wołowiec.
Nike Czytelników
Oprócz Nagrody Literackiej Nike 2022 tradycyjnie przyznano również wyróżnienie czytelników Wyborcza.pl i Gazeta.pl, którzy wybierali najlepszą książkę spośród siedmiu nominowanych do nagrody głównej. Najwięcej głosów, a tym samym Nike Czytelników, otrzymała Joanna Ostrowska za reportaż Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej. Podczas odbierania nagrody, mówiła m.in.:
Najważniejsze było powiedzieć wreszcie w tym kraju, że ci ludzie byli i należy im się uznanie, także w instytucjach zajmujących się pamięcią zbiorową w tym kraju. Pisałam tę książkę w czasie, kiedy w Polsce szalała homofobiczna fala nakręcona przez partię rządzącą, przez Kościół katolicki. Nie da się opowiadać historii queerowej tego kraju bez współczesności.
Wątki społeczno-polityczne
Gala przyznania literackich nagród nie była jedynie świętem książek i czytelnictwa. Podczas uroczystości pojawiły się również punkty nawiązujące do ważnych wydarzeń, które dzieją się na świecie. Ceremonię rozpoczęto zbiorowym manifestem – publiczność zgromadzona w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego nad głowy uniosła kartki. Znajdowało się na nich m.in. nazwisko dwudziestodwuletniej irańskiej kobiety, Mahsy Amini, która zmarła niedawno w szpitalu w wyniku obrażeń, jakich doznała przez znęcanie się nad nią przez policję. Powodem napaści była nieodpowiednia założona chusta. Jej śmierć stała się przyczynkiem do masowych protestów w całym kraju. Nie zabrakło również solidarności z ofiarami wojny na Ukrainie, zaatakowanej przez wojska rosyjskie. Podsumowaniem tych nawiązań do starszych historii, których jesteśmy świadkami, niech będą słowa prowadzącej galę, Gryżyny Torbickiej:
Jesteśmy czuli na to, co dzieje się w świecie. Tego dowodem są także książki, które zostały nominowane do nagrody.
W tym miejscu znajdziecie książki zwycięskie i nominowane do Nagrody Literackiej Nike w tym roku i w latach ubiegłych.
Czytajcie także:
