Zdarzyło ci się kiedyś ukraść książkę?

Zagorzali czytelnicy lubią stawiać się w opozycji do tzw. statystycznego Polaka, nieskalanego słowem pisanym dłuższym niż trzy strony. Miłośnicy literatury rozwodzą się nad korzyściami płynącymi z obcowania z książką – mówią o poszerzonych horyzontach, większej erudycji czy rozwiniętej empatii. Ale czy wykorzystują te walory w codziennym życiu? Okazuje się, że niekoniecznie. Najlepszym tego dowodem są statystyki dotyczące pozyskiwania książek z nielegalnych źródeł. Z badań przeprowadzonych przez Virtualo wynika, że nawet 50 % czytelników kradnie e-booki.

Zdaje się, że twarda rzeczywistość i rynek pirackich książek na trwałe obalą mit szlachetnych i prawych czytelników. Mimo że użytkownicy e-booków nadal są w mniejszości w stosunku do entuzjastów tradycyjnego druku, to ich najbardziej dotknął problem dostępu do legalnej kultury. Społeczne przyzwolenie na internetową kradzież wszelkich form sztuki – filmów, muzyki czy książek, nigdy nie było tak duże. W ich obronie już kilka lat temu ruszyła kampania „Legalna Kultura”, zachęcająca do korzystania ze źródeł zgodnych z prawem, umożliwiających poszanowanie autora i jego pracy. Na swojej oficjalnej stronie twórcy akcji zamieścili bazę specjalistycznych portali oraz bibliotek cyfrowych, na których możemy legalnie pozyskiwać sztukę, a tym samym wspierać jej rozwój. W marcu tego roku powstała natomiast kampania „Czytam legalnie, a Ty?” skierowana do czytelników e-booków. Wspiera ją wielu znanych pisarzy, m.in.: Katarzyna Bonda, Katarzyna Puzyńska, Anna Dziewit-Meller czy Mariusz Szczygieł.

Co to znaczy czytać legalnie?

Aby czytać legalnie, wystarczy przestrzegać kilku prostych zasad. Po pierwsze: korzystać tylko ze sprawdzonych źródeł. Przeważnie darmowe są jedynie klasyki literatury, do których prawa autorskie już wygasły. Nie łudźmy się, że znajdziemy darmowy, legalny bestseller ostatnich lat. Za taką książkę trzeba zapłacić. Jednak gdy jest już nasza, możemy zrobić z nią kilka rzeczy. Na przykład wydrukować czy pożyczyć komuś bliskiemu, a nawet odsprzedać razem z czytnikiem. Po drugie: nie wolno umieszczać jej na portalach internetowych, powielać czy rozpowszechniać bez zgody wydawcy. E-book może służyć jedynie nabywcy lub jego bliskim, a nie całej rzeszy osób, nie mających do niego żadnych praw. Szacuje się, że nawet 150 tysięcy nielegalnych e-książek dostępnych jest na polskich stronach internetowych. Po trzecie: należy pamiętać, że za nielegalne rozpowszechnianie e-booków można ponieść całkiem realną karę. Anonimowość Internetu dawno przestała być nawet złudna.

Oczami autora

Kradzież w Internecie jest łatwa i bezbolesna, bywa też nieświadoma. Zwykle nie towarzyszy jej żadna głębsza refleksja dotyczące konsekwencji takiego czynu. I nie chodzi tu o odpowiedzialność prawną, ale moralną i bycie fair w stosunku do ulubionego autora. Czy możemy określić się prawdziwym fanem pisarza, jednocześnie kradnąc jego twórczość? Według Virtualo na takich procederach wydawcy tracą około 250 milionów złotych rocznie. W Polsce korzyści ze sprzedaży książek dla samych autorów są bardzo niewielkie. Portal spisekpisarzy.pl wyliczył, że są to kwoty rzędu 4 zł na egzemplarzu tradycyjnego wydania. Jeśli nie jesteś wybitnym twórcą bestsellerów, nie masz szans na utrzymywanie się z pisania. Nawet dobrzy autorzy są więc często zmuszeni dorabiać w inny sposób, co pewnie odbija się na ich sztuce. Niski poziom czytelnictwa nie pozwala także na zwiększanie nakładów. Jeśli dodać do tego nielegalne źródła pozyskiwania e-booków, to pozycja polskich pisarzy może wołać o pomstę do nieba. I tak błędne koło krajowego rynku czytelniczego się zamyka. Aby uzdrowić sytuację nie wystarczy już apelować do rozumów nieczytających i zachęcać ich do sięgania po książki. Należy zacząć także odwoływać się do moralności czytających i zmusić ich do bezkompromisowości w tej kwestii. Jeśli już mają czytać – to tylko legalnie. W imię tych wszystkich wyższych wartości, jakie niesie za sobą kontakt z literaturą.