„Afgańska perła” Nadia Hashimi

„Afgańską perłę” momentami czyta się na stojąco, z zaciśniętym gardłem, drżącymi dłońmi przerzucając kolejne strony. To powieść nienachlana, nie epatująca makabrycznymi scenami i cielesnością, odwołująca się do podstawowych uczuć i wartości człowieka. Hashimi nieśmiało zaprasza swojego czytelnika do poznania utkanego ze wzruszeń świata muzułmańskich żon, matek i córek.

„Afgańska perła” opowiada równolegle o losach dwóch kobiet, pragnących odmienić swoje nasib, czyli przeznaczenie dane im przez Allaha. W początkach XX wieku poznajemy oszpeconą Szekibę – kobietę-przedmiot, przekazywaną przez mężczyzn z rąk do rąk, bezskutecznie domagającą się poszanowania jakichkolwiek praw. Poniżana przez wszystkich ludzi, których spotyka na swojej drodze, walczy o szacunek dla własnego istnienia.

We współczesnym Afganistanie żyje natomiast jej potomkini, trzynastoletnia Rahima. Nastolatka zostaje sprzedana przez ojca wraz ze swoimi dwiema siostrami wysoko postawionym wojskowym za worek pieniędzy i stałe dostawy opium. Siłą oderwana od matczynej spódnicy i beztroskiego dzieciństwa spędzonego jako bacza posz, czyli dziewczynki w przebraniu chłopca, stara się za wszelką cenę zadowolić nową rodzinę i okrutnego męża.

Nadia Hashimi przedstawia nam wstrząsający obraz życia muzułmańskich kobiet na tle wydarzeń historycznych i przemian społecznych, odbijających się w ich życiu jedynie jako dalekie echo. Ukazuje skostniałe formy funkcjonowania islamskiej tradycji, spychające kobiety do roli nic nie wartych przedmiotów, którymi mężczyźni mogą dowolnie dysponować, decydując o ich życiu lub śmierci. Ale „Afgańska perła” to także opowieść o trudnych relacjach między kobietami, żyjącymi w wiecznym strachu o swoją przyszłość i pozycję w rodzinie. O rzeczywistości intryg, wzajemnej niechęci i rywalizacji, których głównym celem jest zdobycie względów zezwierzęconych mężów. Nie ma w niej miejsca na przeżywanie bólu, samotności czy tęsknoty. W zamian za to otrzymujemy opisy nierównej walki o przetrwanie w świecie obwarowanym przez nakazy i zakazy, ingerujące w każdy aspekt upodlonej egzystencji. Hashimi bezwzględnie ujawnia ich fasadowość, demaskuje głupotę oraz niesprawiedliwość społeczeństwa, całkowicie zagarniętego w posiadanie przez mężczyzn.

Autorka przedstawia także wstrząsające sceny gwałtów, pobić i kamieniowania. Nie chce jednak zszokować swojego odbiorcy, nie pozwala mu zbytnio zagłębiać się w cierpienie przedstawianych przez siebie kobiet. Dlatego to, co najgorsze, niczym w greckiej tragedii, rozgrywa się za sceną. Czytelnik ma jednak poczucie bezsilnego stania pod zamkniętymi drzwiami, za którymi dzieje się prawdziwe piekło. Hashimi zdaje się w ten sposób zachowywać u swoich bohaterek resztki godności i w obliczu ich męczeństwa, woli milczeć, niż bombardować nas niepotrzebnymi szczegółami zbrodni. Jej delikatność i empatia w stosunku do muzułmanek wylewa się z kart powieści, czyniąc jej lekturę autentycznie poruszającym przeżyciem.

W skrócie można powiedzieć, że „Afgańska perła” to wstrząsająca i do bólu autentyczna historia o tragicznej kondycji muzułmańskiej kobiecości, stłamszonej przez patriarchalny labirynt tradycji. Ze względu na mocny przekaz, polecam osobom, które w literaturze poszukują prawdy i wymagają od niej czegoś więcej niż tylko łatwej i przyjemnej rozrywki.